διασκευασμένα αποσπάσματα από το «Παπαλάνγκι»
(Παπαλάνγκι: Ο λευκός, ο ξένος, ο Ευρωπαίος, ο σύγχρονος άνθρωπος. Λόγια του φύλαρχου Τουιάβιι, από το νησί Τιαβέα-Σαμόα, μετά από ένα ταξίδι του στην Ευρώπη στις αρχές του 20ου αιώνα, που τα κατέγραψε ένας ιεραπόστολος.)
Μετάφραση: Δ. Δασκόπουλος, Κ. Λιάπτση. Εκδόσεις Ύψιλον. σελ. 64-69
Ο Παπαλάνγκι είναι μόνιμα δυσαρεστημένος με το χρόνο του και κατηγορεί το μεγάλο Πνεύμα που δεν του έχει δώσει περισσότερο. Προσβάλλει μάλιστα το θεό και τη μεγάλη του σοφία, χωρίζοντας και κατακομματιάζοντας κάθε νέα μέρα σύμφωνα μ' ένα ορισμένο σχέδιο. Κατακόβει το χρόνο ακριβώς όπως κόβουμε εμείς μ' ένα μεγάλο σουγιά σταυρωτά μια καρύδα. Όλα τα κομμάτια έχουν τ' όνομά τους: δευτερόλεπτο, λεπτό, ώρα. Το δευτερόλεπτο είναι μικρότερο από το λεπτό κι αυτό μικρότερο από την ώρα' όλα μαζί κάνουν την ώρα και θα πρέπει κανείς να έχει εξήντα λεπτά και πολύ περισσότερα ακόμη δευτερόλεπτα για να έχει τόσα όσα και μία ώρα.
Υπάρχουν Παπαλάνγκι που ισχυρίζονται ότι ποτέ δεν έχουν χρόνο. Τριγυρνάν ζαβλακωμένοι εδώ κι εκεί και κάνουν σαν να τους βρήκε καταστροφή και όλεθρος, επειδή έχασαν το χρόνο τους. Αυτή η μανία είναι μια φριχτή κατάσταση, μια αρρώστια, που κανένας γιατρός δεν μπορεί να γιατρέψει, που μεταδίδεται σε πολλούς ανθρώπους και τούς εξαθλιώνει. Επειδή ο κάθε Παπαλάνγκι διακατέχεται από το φόβο για το χρόνο του, ξέρει πάντα με μεγάλη ακρίβεια, και όχι μόνο κάθε άντρας, αλλά και κάθε γυναίκα και κάθε μικρό παιδί, πόσες ανατολές του ήλιου έχουν περάσει από τότε που πρωταντίκρυσε το φως. Αυτό μάλιστα παίζει τόσο μεγάλο ρόλο, ώστε να γιορτάζεται με λουλούδια και φαγοπότια κάθε φορά που έχει περάσει ένα ορισμένο, ίσο με τ' άλλα, χρονικό διάστημα. Πόσο συχνά ένιωσα ότι ντρέπονταν για μένα, επειδή όταν με ρωτούσαν πόσων χρονών είμαι, εγώ γελούσα και δεν ήξερα ν' απαντήσω. «Μα πρέπει να ξέρεις πόσων χρονών είσαι.» Εγώ σώπαινα και σκεφτόμουν: Είναι καλύτερα να μην το ξέρω.
Στην Ευρώπη λίγοι άνθρωποι υπάρχουν που πραγματικά έχουν χρόνο. Ίσως και κανένας. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι περνάν τροχάδην τη ζωή τους σαν μια πεταγμένη πέτρα. Όλοι σχεδόν, όταν περπατούν κοιτάζουν στο χώμα και τινάζουν τα χέρια τους προς τα εμπρός για να προχωρήσουν όσο γίνεται γρηγορότερα. Αν τους σταματήσει κανείς, λένε δυσαρεστημένοι: «Τί θέλεις και μ' ενοχλείς; δεν έχω χρόνο, κοίτα πως θα εκμεταλλευτείς κι εσύ τον δικό σου». Συμπεριφέρονται στ' αλήθεια, σαν να νομίζουν ότι ένας άνθρωπος που βαδίζει γρήγορα είναι πιο αξιόλογος και πιο γενναίος από αυτόν που βαδίζει αργά.
Μόνο μια και μοναδική φορά συνάντησα κάποιον άνθρωπο που είχε πολύ χρόνο, που δεν παραπονιότανε ποτέ ότι του λείπει∙ αυτός όμως ήταν φτωχός και περιφρονημένος. Οι άνθρωποι απόφευγαν να περάσουν από δίπλα του, και κανένας δεν τον πρόσεχε. Εγώ δεν καταλάβαινα αυτή τη συμπεριφορά, γιατί το βάδισμά του ήταν χωρίς βιασύνη και τα μάτια του είχαν ένα ήρεμο, φιλικό χαμόγελο. Όταν τον ρώτησα, το πρόσωπο του συσπάστηκε και είπε θλιμμένα: «Ποτέ δεν ήξερα να εκμεταλλευτώ το χρόνο μου, γι' αυτό και είμαι ένας φτωχός, περιφρονημένος φουκαράς». Ο άνθρωπος αυτός είχε χρόνο, κι αυτός όμως δεν ήταν ευτυχισμένος.
Ο Παπαλάνγκι ξοδεύει όλη του τη δύναμη και στρέφει όλες του τις σκέψεις στο πως θα μπορέσει να κάνει το χρόνο όσο το δυνατό πιο ταχύ. Χρησιμοποιεί το νερό και τη φωτιά, τη θύελλα και τις αστραπές του ουρανού για να σταματήσει το χρόνο. Βάζει σιδερένιους τροχούς κάτω από τα πόδια του και δίνει στα λόγια του φτερά για να 'χει περισσότερο χρόνο. Και προς τι όλος αυτός ο κόπος; Τι κάνει ο Παπαλάνγκι με το χρόνο του; Ποτέ δεν μπόρεσα να τ' ανακαλύψω.
Πιστεύω ότι ο χρόνος ξεγλιστρά από τα χέρια του σαν το φίδι στην υγρή παλάμη, ακριβώς επειδή τον κρατά πολύ σφιχτά, δεν τον αφήνει να συνέλθει, τον κυνηγά πάντα με απλωμένα χέρια, δεν τον αφήνει να ησυχάσει, να ξαπλωθεί στον ήλιο. Ο Παπαλάνγκι δεν έχει καταλάβει τι είναι ο χρόνος, δεν τον έχει αντιληφθεί σωστά και γι’ αυτό τον κακοποιεί με τις ωμές του συνήθειες.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου περίπου σε 80-90 λέξεις.
2. Ποιο είναι το θέμα του κειμένου; Ποια είναι η θέση του «συγγραφέα»;
3. Ποια είναι η νοηματική σχέση της τρίτης («Στην Ευρώπη λίγοι ... από αυτόν που βαδίζει αργά.») με την τέταρτη («Μόνο μια και μοναδική φορά ... όμως δεν ήταν ευτυχισμένος.») παράγραφο. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
4. Ποια είναι η σημασία των υπογραμμισμένων διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων του κειμένου: όπως, Επειδή, Γι’ αυτό, Αν, Όταν, όμως.
5. Να εξηγήσεις τη χρήση των εισαγωγικών στο κείμενο (δεύτερη και τέταρτη παράγραφος)
6. Να αναπτύξεις μια παράγραφο χρησιμοποιώντας ως θεματική περίοδο την παρακάτω φράση του κειμένου: «ένας άνθρωπος που βαδίζει γρήγορα είναι πιο αξιόλογος και πιο γενναίος από αυτόν που βαδίζει αργά». Η παράγραφος θα αναπτυχθεί με τη μέθοδο της σύγκρισης - αντίθεσης.
7. Γράφετε ένα άρθρο (500 λέξεις) που θα δημοσιευτεί σε περιοδικό για νέους. Να αφηγηθείτε μια συνηθισμένη μέρα ενός μαθητή λυκείου. Επίσης σχολιάζετε τα συναισθήματα που του προκαλούν οι καθημερινές δραστηριότητές του και το ζήτημα του ελεύθερου χρόνου που απομένει για να διαθέσει κάθε νέος όπως θέλει.