Εύλογη αμηχανία γεννά κάθε προσπάθεια ερμηνείας του φανατισμού και της βίας που επικρατούν στους αθλητικούς χώρους. Πώς είναι, άραγε, δυνατόν η οργανωμένη δραστηριότητα που απ' τα αρχαία, ακόμη, χρόνια τάχθηκε στην υπηρεσίατου ανθρωπισμού, της ειρήνης και του πολιτισμού, να αποτελεί σήμερα χώρο ανάπτυξης συμπεριφορών που ούτε τον ανθρωπισμό, ούτε την ειρήνη, ούτε τον πολιτισμό προάγουν;
Το βέβαιο είναι πως η ευθύνη δεν μπορεί να καταλογιστεί στον ίδιο τον αθλητισμό: αφού δεν αποτελεί νησίδα ξεκομμένη απ' το κοινωνικό περιβάλλον, είναι επόμενο να επηρεάζεται από την παθογένεια του και στο πλαίσιό του να βρίσκουν έκφραση πολλές αντιφάσεις και προβλήματα κοινωνικού ή πολιτικού χαρακτήρα.
Έτσι, η έλλειψη σύμπνοιας και συντροφικότητας μεταξύ είτε των αθλητών είτε των οπαδών αποτυπώνει τη χαλάρωση των κοινωνικών δεσμών. Αυτό σημαίνει πως σε μια κοινωνία με εξασθενημένη τη συνείδηση της συλλογικότητας και με έντονους τους ανταγωνισμούς μεταξύ των μελών, είναι εύκολο να αναπτύσσονται μορφές διάκρισης των ανθρώπων με κριτήριο τις αθλητικές ομάδες και να καλλιεργούνται σχέσεις αντιπαλότητας μεταξύ των οπαδών τους. .
Άλλωστε, η ένταξη στο σύνολο των οπαδών μιας ομάδας αποτελεί έκφραση της ανάγκης που νιώθει ο άνθρωπος να ανήκει κόπου και της αδυναμίας του να την ικανοποιήσει μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Για τους περισσότερους οπαδούς η ομάδα δεν είναι ένα απλό αθλητικό σωματείο: είναι αξία, σύμβολο, τρόπος ζωής και πάνω απ' όλα παράγοντας νοηματοδότησης της δικής τους ζωής. Η επιθετικότητα λοιπόν που εκφράζουν σε βάρος των άλλων οπαδών είναι αποτέλεσμα της ανάγκης τους να υπερασπιστούν το σύστημα των αρχών και αξιών πάνω στο οποίο στηρίζουν τη δική τους ύπαρξη.
Ακόμα, καμία θέση δεν μπορεί να έχει το φίλαθλο πνεύμα σε ένα χώρο που κυριαρχείται απ' τις αξίες της ελεύθερης αγοράς. Μ' άλλα λόγια, η ανάπτυξη του φανατισμού δεν αποτελεί τυχαίο ή περιστασιακό φαινόμενο, αλλά εμπίπτει στην ίδια τη λογική της αθλητικής οικονομίας και εξυπηρετεί αποτελεσματικό τους σκοπούς της: η μετεξέλιξη των φιλάθλων σε οπαδούς είναι μια διαδικασία που υλοποιείται μέσα απ' τις τεχνητές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των ομάδων, τη δημιουργία απ' τους οπαδούς συνδέσμων και τη λειτουργία του αθλητικού τύπου, ώστε να εξασφαλιστεί και να αυξηθεί η πελατειακή βάση των αθλητικών συλλόγων.
Τέλος, η ανάπτυξη του φανατισμού είναι το ακραίο αποτέλεσμα μιας πολιτικής επιλογής που ακολουθείται για την επικέντρωση του κοινωνικού ενδιαφέροντος σε ζητήματα αθλητικού χαρακτήρα. Εκδήλωση της πολιτικής αυτής είναι η συστηματική προβολή του ποδοσφαίρου, η ένταξή του στο πλαίσιο της καθημερινής ενημέρωσης του πολίτη και η καλλιέργεια ενός δημόσιου λόγου γύρω από αθλητικό θέματα. Όταν λοιπόν σε καθημερινή βάση γίνεται λόγος για ζητήματα που ξεκινούν από τα αποτελέσματα των αγώνων και τελειώνουν στην ιδιωτική ζωή των αθλητών, είναι φυσικό το αρχικό ενδιαφέρον για το ποδόσφαιρο, την καλαθοσφαίριση κτλ. σιγά σιγά να εξελίσσεται σε φανατική προσκόλληση σε μια ομάδα.
Κάτω απ' τις συνθήκες αυτές δε δικαιούμαστε να μιλάμε για φίλαθλο πνεύμα και ευ αγωνίζεσθαι. Όλα αυτό μοιάζουν μακρινό και ξεχασμένα, η δε επίκλησή τους, αν δεν αποτελεί ιδεολογικό μέσο για τη συσκότιση της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στον αθλητισμό, δεν είναι τίπoτε άλλο από αποτέλεσμα μιας ρομαντικής θεώρησης των πραγμάτων που αδυνατεί να κατανοήσει πως κάτω απ' την κυριαρχία των κοινωνικών ανταγωνισμών, των οικονομικών συμφερόντων και των πολιτικών σκοπιμοτήτων το αθλητικό πνεύμα έχει αρχίσει να ψυχορραγεί εδώ και πολλές δεκαετίες.
Παναγιώτης Σ. Χατζημωυσιάδης, Μαρία Κ. Αθανασίου
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας αναλαμβάνετε την εκπόνηση ομαδικής εργασίας με θέμα τον αθλητισμό. Να γράψετε την περίληψη (80-100 λέξεις) του προηγούμενου κειμένου, για να ενημερώσετε τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας για το περιεχόμενό του.
25 Μ
2. Να αναφέρετε επιγραμματικά τους παράγοντες στους οποίους αποδίδουν οι συγγραφείς την ανάπτυξη του χουλιγκανισμού.
3. Ποιες σκοπιμότητες πιστεύετε ότι υπηρετούν οι πολιτικές επιλογές στις οποίες αναφέρονται οι συγγραφείς στην έκτη παράγραφο (<<Τέλος, η ανάπτυξη του φανατισμού... φανατική προσκόλληση σε μια ομάδα») του κειμένου;
4. νοηματικές σχέσεις συνυφαίνονται ανάμεσα στην τέταρτη, πέμπτη, έκτη και έβδομη παράγραφο (<<Άλλωστε, η ένταξη... και πολλές δεκαετίες) του κειμένου;
5. επικρατούν, σύμπνοιας, διάκρισης, υλοποιείται, συστηματική: Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου
6. Να εντοπίσετε τις λέξεις της πρώτης παραγράφου που έχουν ετυμολογική συγγένεια με τις παρακάτω: συλλογισμός, έναρξη, επιτακτικός, φορητός, εισακτέος.
25 Μ
7. Αφού εξηγήσετε το περιεχόμενο των όρων «ευ αγωνίζεσθαι» και «φίλαθλο πνεύμα», να προσδιορίσετε
α. σε ποιο βαθμό γίνονται σας μέρες σας σεβαστές οι αξίες σας και
β. ποια μπορεί να είναι η συμβολή του σχολείου στην καλλιέργεια σας; Να αναπτύξετε σας απόψεις σας σε άρθρο 500-600 λέξεων που θα δημοσιεύσετε στην εφημερίδα του σχολείου σας.