Τρίτο Κεφάλαιο ( Η Μικρασιατική Καταστροφή )
2013-03-10 00:59
Β. Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
1. Η έξοδος
Οι εθνικές βλέψεις των Ελλήνων της Μ. Ασίας -> πραγματικότητα
■ 15 Μαΐου 1919 : ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη
■ Τον Ιούλιο του 1920
υπογράφηκε η συνθήκη των Σεβρών
μεταξύ άλλων καθόριζε :
> η περιοχή της Σμύρνης υπό ελληνική διοίκηση και κατοχή για πέντε χρόνια
> ύστερα οι κάτοικοι με δημοψήφισμα μπορούσαν να αποφασίσουν προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα
Το Νοέμβριο του 1920
> ηττήθηκε το κόμμα των Φιλελευθέρων στις εκλογές
> ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Ελλάδα
> η επιστροφή του βασιλιά = αφορμή για να εκφράσουν οι Σύμμαχοι αλλαγή της στάσης τους απέναντι στην Ελλάδα
Το εθνικό κίνημα των Τούρκων
■ είχε επικεφαλής το Μουσταφά Κεμάλ
■ γινόταν ολοένα ισχυρότερο
τόσο στο εξωτερικό
όσο και στο εσωτερικό της Τουρκίας
Πριν τον Αύγουστο του 1922
■ ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας (Πόντου, Κιλικίας, Καππαδοκίας)
είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους
είχαν καταφύγει στη Σμύρνη ή στην Ελλάδα
Τον Αύγουστο του 1922
ο ελληνικός στρατός ηττάται και υποχωρεί
χιλιάδες πρόσφυγες ακολουθώντας το στρατό άρχισαν να φτάνουν στην Ελλάδα
Μετά την καταστροφή της Σμύρνης
καταστράφηκαν τα Βουρλά, το Αϊβαλί και τα Μοσχονήσια
σημειώθηκαν διώξεις και στη βορειοδυτική Μ. Ασία (Προποντίδα και αλλού)
αιχμάλωτοι στρατιώτες και ντόπιοι άνδρες 18-45 ετών συγκεντρώθηκαν σε στρατόπεδα
σχηματίστηκαν πορείες αιχμαλώτων και ομήρων προς το εσωτερικό της Μ. Ασίας, όπου πολλοί πέθαναν από κακουχίες και ασιτία
στους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης
> δόθηκε προθεσμία ενός μήνα για να εκκενώσουν την περιοχή
> έτσι είχαν τη δυνατότητα να μεταφέρουν μαζί τους ό,τι μπορούσαν από την κινητή τους περιουσία
> αργότερα έφυγαν οι Έλληνες της χερσονήσου της Καλλίπολης
Συνολικά το φθινόπωρο του 1922
900.000 πρόσφυγες (ανάμεσά τους 50.000 Αρμένιοι) έφτασαν στην Ελλάδα
200.000 Έλληνες παρέμειναν στην Καππαδοκία, στην Κεντρική και Νότια Μ. Ασία
1924-1925 : όσοι έμειναν μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα με τη φροντίδα της Μεικτής Επιτροπής
Ένα τμήμα των Ελλήνων του Πόντου κατέφυγε στη Ρωσία.
2. Το πρώτο διάστημα
Ο αριθμός των προσφύγων
■ οι πρώτες απογραφές των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα δεν αποδίδουν την πραγματικότητα
■ ο αριθμός πρέπει να ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος, αν υπολογιστούν :
η υψηλή θνησιμότητα των πρώτων χρόνων, λόγω
αθλίων συνθηκών διαβίωσης
επιδημιών
μειωμένος αριθμός των γεννήσεων
η μετανάστευση πολλών προσφύγων σε άλλες χώρες
■ στην απογραφή του 1828 καταγράφηκαν 1.220.000 πρόσφυγες.
Τα προβλήματα των προσφύγων
■ τους κατέβαλλαν οι αρρώστιες, επειδή :
ήταν ταλαιπωρημένοι
ήταν πρόχειρα στεγασμένοι
υποσιτίζονταν
■ τους θέριζαν
ο τύφος
η φυματίωση (κυρίως στις πόλεις)
η ελονοσία (κυρίως στην ύπαιθρο)
με βάση στοιχεία της Κοινωνίας των Εθνών σημαντικός αριθμός προσφύγων πέθαναν μέσα σ' ένα χρόνο από την άφιξή τους στην Ελλάδα
■ ήταν ψυχικά τραυματισμένοι, από την απώλεια
φίλων και συγγενών
της πατρογονικής γης
του ευρύτερου κοινωνικού χώρου, όπου είχαν ζήσει
Αντιμετώπιση από πλευράς κράτους και ιδιωτών
■ Στην αρχή
το κράτος αντιμετώπισε με τα μέσα που διέθετε τις πρώτες στοιχειώδεις και πιεστικές ανάγκες των προσφύγων
διατροφή
προσωρινή στέγαση
ιατρική περίθαλψη
κινητοποιήθηκαν και ιδιώτες, ατομικά ή οργανωμένα
δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις
διενεργήθηκαν έρανοι
οργανώθηκαν πρόχειρα συσσίτια
έγινε προσπάθεια για καθημερινή διανομή ψωμιού, παροχή ρουχισμού και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης
■ Σχετικά με τη στέγαση
το Υπουργείο Περιθάλψεως ανέλαβε το έργο της προσωρινής στέγασης (αφου ενισχύθηκε με έκτακτο προσωπικό)
το Ταμείο Περιθάλψεως προσφύγων (ίδρυση 11-1922) ανήγειρε ξύλινα παραπήγματα
πλήθος αυτοσχέδιες κατασκευές (καλύβες, παράγκες, σκηνές) χρησίμευσαν ως πρόχειρα καταλύματα
χρησιμοποιήθηκαν όλοι οι στεγασμένοι χώροι
(σχολεία, εκκλησίες, τζαμιά, στρατώνες, θέατρα, δημόσια κτίρια, αποθήκες, υπόγεια) ^ επιτάχθηκαν τα άδεια σπίτια σ' όλη την επικράτεια
καταλήφθηκαν ακόμη και κατοικούμενοι χώροι (οι ένοικοι μοιράστηκαν την κατοικία τους με τους πρόσφυγες)
Η αντίδραση των προσφύγων
■ το πρώτο διάστημα
στάση προσφύγων : ανέχονταν τις αντίξοες συνθήκες διαβίωσης
αίτιο : θεωρούσαν προσωρινή την παραμονή τους στην Ελλάδα - πίστευαν ότι θα επιστρέψουν
συνέπεια : καθυστερούσε η ένταξή τους (κοινωνική και οικονομική) και η ταύτισή τους με το γηγενή πληθυσμό
■ μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης
οι πρόσφυγες άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι το όνειρο της επιστροφής δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί
στόχος τους έγινε :
η βελτίωση των συνθηκών ζωής τους
η ενσωμάτωση στη νέα πατρίδα
3. Η Σύμβαση της Λοζάνης και η ανταλλαγή των πληθυσμών
30 Ιανουαρίου 1923
■ υπογράφηκε ελληνοτουρκική Σύμβαση που ρύθμιζε την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας - Τουρκίας
■ προέβλεπε την υποχρεωτική ανταλλαγή
των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων της Τουρκίας
των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας
■ ίσχυε
τόσο γι' αυτούς που παρέμεναν στις εστίες τους
όσο και για όσους είχαν ήδη καταφύγει στην ομόθρησκη χώρα
αναδρομικά για όλες τις μετακινήσεις που είχαν γίνει από τη μέρα που άρχισε ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος
■ από την ανταλλαγή εξαιρούνταν
οι Έλληνες ορθόδοξοι της Κωνσταντινούπολης, Ίμβρου και Τενέδου οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης
■ οι ανταλλάξιμοι σύμφωνα με τη σύμβαση ανταλλαγής
θα απέβαλαν την παλαιά ιθαγένεια και θ' αποκτούσαν την ιθαγένεια της χώρας στην οποία θα εγκαθίσταντο
είχαν δικαίωμα
να μεταφέρουν την ακίνητη περιουσία τους
να πάρουν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με την ακίνητη περιουσία που εγκατέλειπαν φεύγοντας από
το κράτος στο οποίο μετανάστευαν θα διευκολύνονταν στη μετακίνησή τους από τη Μεικτή Επιτροπή Ανταλλαγής
■ διέφερε από προηγούμενες συμφωνίες για ανταλλαγή πληθυσμών
καθιέρωνε για πρώτη φορά μαζική μετακίνηση πληθυσμών
είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα
ενώ οι μέχρι τότε συμφωνίες προέβλεπαν εθελοντική μετανάστευση κατοίκων κάποιων επίμαχων περιοχών
Αντίδραση προσφύγων
■ όταν έγινε γνωστή η υπογραφή της Σύμβασης, οι πρόσφυγες που βρίσκονταν στην Ελλάδα
αντέδρασαν έντονα
συγκρότησαν συλλαλητήρια σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας
διατράνωσαν την απόφασή τους να εμποδίσουν την εφαρμογή της
Λόγοι υπογραφής της Σύμβασης
■ η ελληνική αντιπροσωπεία αναγκάστηκε να συμφωνήσει λόγω της πραγματικότητας που είχε διαμορφωθεί με :
την έξοδο χιλιάδων Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες τους και
την άρνηση της Τουρκίας να δεχτεί την επιστροφή τους
■ η υπογραφή της Σύμβασης ήταν σύμφωνη με τις βλέψεις των ηγετών των δύο χωρών (Βενιζέλου και Κεμάλ), για :
διασφάλιση και αναγνώριση των συνόρων τους
επίτευξη ομοιογένειας
απρόσκοπτη ενασχόληση με την εσωτερική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη
■ η συμφωνία της Κοινωνίας των Εθνών
Αποτελέσματα
■ οι πρόσφυγες έμειναν με την πικρία ότι θυσιάστηκαν στο βωμό των συμφερόντων του ελληνικού κράτους.
το δίκαιο
τα συμφέροντά τους
■ με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης, ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής, με :
έδρα την Κωνσταντινούπολη
11 μέλη (4 Έλληνες, 4 Τούρκοι, 3 μέλη-πολίτες ουδέτερων κρατών κατά τον Α' παγκόσμιο)
αρμοδιότητα
> τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών
> την εκτίμηση της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων
24 Ιουλίου 1923 υπογράφηκε η Συνθήκη ειρήνης της Λοζάνης.
Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια
Φιλόλογος